Pracownicy, którzy rozumieją, jak działa ich przełożony, często dostrzegają, które słabości można wykorzystać, by wpłynąć na decyzje menedżera. Manipulacja staje się narzędziem wywierania wpływu na szefa, ale także na całą organizację, prowadząc do sytuacji, w których interesy firmy są podporządkowane interesom indywidualnym. Z tego powodu manipulacja w firmie może prowadzić do poważnych problemów, w tym do obniżenia efektywności pracy, naruszenia zasad i wartości organizacyjnych oraz do wzrostu napięcia między pracownikami a kierownictwem.
Jak manipulacja wpływa na zarządzanie i organizację?
Manipulacja w miejscu pracy to proces, który odbywa się zazwyczaj w sposób świadomy i zaplanowany. Może przybierać formę taktyki, która ma na celu osiągnięcie korzyści przez jednego pracownika kosztem innych, w tym również przełożonych. Typowe przykłady manipulacji to wywieranie presji na szefa w celu uzyskania lepszych warunków pracy, zwiększenia wynagrodzenia czy zwolnienia z obowiązków, które pracownik uważa za niekomfortowe. Jednocześnie pracownicy stosujący manipulację potrafią wykorzystywać słabości przełożonych – np. ich brak pewności siebie, chęć bycia lubianym przez zespół, obawy przed konfrontacją lub lęk przed utratą zespołu. W takich sytuacjach przełożeni, nieświadomi manipulacji, podejmują decyzje, które mogą być niekorzystne dla całej organizacji, jednocześnie poddając się naciskom ze strony manipulujących pracowników.
Przykład 1: „Stawka mnie blokuje”
Załóżmy, że pracownik ma wątpliwości co do wysokości swojego wynagrodzenia w porównaniu do innych pracowników w firmie. Zamiast poruszać ten temat bezpośrednio w rozmowie z przełożonym, zaczyna stosować manipulację. Zamiast mówić wprost, że chce podwyżki, używa subtelnych podtekstów, takich jak „Zastanawiam się, czy naprawdę warto pracować za taką stawkę” albo „Czuję, że moja praca nie jest odpowiednio doceniana”. Jeśli menedżer nie zareaguje na takie sygnały, może zostać postawiony w sytuacji, w której będzie musiał ulec presji i przyznać podwyżkę, by uniknąć potencjalnego konfliktu.
Przykład 2: Szantaż emocjonalny i groźba odejścia
Innym przykładem manipulacji jest tzw. „szantaż emocjonalny”. Pracownik może wówczas powiedzieć: „Jeśli nie zmienicie mojego grafiku/warunków pracy, odejdę do konkurencji”. Pracownik zdaje sobie sprawę, że menedżer nie chce ryzykować utraty doświadczonego pracownika, dlatego może podjąć decyzję, która nie jest oparta na racjonalnych podstawach, lecz na strachu przed konsekwencjami. Często w takich sytuacjach manipulacja nie jest ograniczona tylko do jednego pracownika, ale zaczyna przybierać formę szerszego trendu w firmie, gdzie inne osoby podążają tą samą drogą, mając świadomość, że w ten sposób mogą osiągnąć swoje cele.
Jak przeciwdziałać manipulacji w zarządzaniu?
Aby skutecznie przeciwdziałać manipulacjom w pracy, menedżerowie muszą zrozumieć, że najskuteczniejszym sposobem jest wypracowanie silnego autorytetu i stanowczości. Często to właśnie brak pewności siebie u przełożonych jest przyczyną, że manipulacje stają się skuteczne. Pracownicy wykorzystują luki w zarządzaniu, aby podważyć decyzje, zmienić priorytety lub osiągnąć nieuczciwe korzyści.
Zbuduj silny autorytet
Przede wszystkim, menedżerowie muszą zrozumieć, jak ważne jest budowanie autorytetu. Należy to robić w sposób przemyślany i konsekwentny, dając jasne sygnały, że nie będzie tolerancji dla manipulacji. Pracownicy muszą wiedzieć, że menedżer jest liderem, który podejmuje decyzje na podstawie wartości organizacyjnych, a nie na podstawie subiektywnych oczekiwań jednostek. Dobry menedżer nie będzie ulegał manipulacjom, ale będzie świadomie zarządzał komunikacją, aby uniknąć sytuacji, w których manipulacje mogą przybierać na sile.
Komunikacja asertywna
Kolejną kluczową umiejętnością jest asertywność w komunikacji. Menedżerowie powinni być w stanie wyrażać swoje zdanie i oczekiwania w sposób stanowczy, ale jednocześnie z szacunkiem dla pracowników. Asertywność pozwala nie tylko na unikanie manipulacji, ale także na budowanie wzajemnego szacunku w zespole. Jeśli pracownik próbuje manipulować, menedżer powinien być w stanie wyraźnie zakomunikować, że tego typu zachowanie nie będzie tolerowane.
Znajomość technik manipulacyjnych
Przełożeni powinni również znać najczęstsze techniki manipulacyjne, takie jak szantaż emocjonalny, obniżanie wartości decyzji szefa czy przerzucanie winy na innych. Tylko poprzez świadomość istnienia takich technik można im skutecznie przeciwdziałać. Warto również pamiętać, że manipulacja nie zawsze pochodzi tylko od pracowników – zdarza się, że menedżerowie mogą również stosować manipulację, na przykład, by osiągnąć cele firmy kosztem pracowników. Dlatego ważne jest, aby w organizacji panowały zasady, które przeciwdziałają zarówno manipulacjom w górę, jak i w dół hierarchii.
Podsumowanie
Manipulacja to jedno z najczęściej bagatelizowanych zjawisk w organizacjach, ale jej obecność może prowadzić do poważnych problemów. Właściwe rozpoznanie manipulacji, zrozumienie jej mechanizmów i wdrożenie skutecznych metod zarządzania mogą pomóc w stworzeniu zdrowej, produktywnej atmosfery w firmie. Przełożeni, którzy są świadomi zagrożeń płynących z manipulacji i wiedzą, jak im przeciwdziałać, będą w stanie prowadzić swoje zespoły w sposób efektywny, sprawiedliwy i z poszanowaniem wartości organizacyjnych.
