Wstęp do tematu
W dobie natłoku informacji, fake newsów, teorii spiskowych i polaryzacji społecznej, zdolność do samodzielnej, logicznej i obiektywnej oceny rzeczywistości staje się jedną z najważniejszych kompetencji człowieka. Presja opinii publicznej, manipulacja medialna, sugestywna narracja polityczna czy wpływ grupy potrafią skutecznie osłabić naszą zdolność do samodzielnego myślenia. W efekcie podejmujemy decyzje impulsywnie, pod wpływem emocji lub fałszywych przesłanek.
Cele szkolenia
- Rozwijanie umiejętności identyfikowania manipulacji i nacisków emocjonalnych w mediach, komunikacji międzyludzkiej i środowisku zawodowym.
- Doskonalenie kompetencji krytycznego myślenia i argumentacji.
- Wzmacnianie odporności na presję społeczną i informacyjną.
- Rozwijanie postawy sceptycyzmu poznawczego i gotowości do zadawania rzeczowych pytań.
- Budowanie świadomości emocjonalnej i samokontroli poznawczej.
Korzyści dla uczestników
- Umiejętność analizy przekazów medialnych i informacji publicznych z większym dystansem i zrozumieniem.
- Lepsza orientacja w sytuacjach nacechowanych presją, skrajnymi opiniami lub wywieraniem wpływu.
- Większa pewność siebie w rozmowach na kontrowersyjne tematy – bez wchodzenia w konflikty.
- Narzędzia do rozpoznawania manipulacji językowej, emocjonalnej i strukturalnej.
- Umiejętność prowadzenia merytorycznych dyskusji, stawiania hipotez i formułowania kontrargumentów.
Metody szkoleniowe
- Interaktywne mini-wykłady z prezentacją przykładów (autentyczne nagłówki, wpisy, wypowiedzi)
- Ćwiczenia indywidualne i zespołowe
- Analiza przypadków (case studies)
- Moderowane dyskusje
- Symulacje i odgrywanie ról
- Testy na błędy poznawcze i iluzje logiczne
Dzień 1
Fundamenty krytycznego myślenia i rozpoznawanie manipulacji
- Co to znaczy „myśleć krytycznie”?
- różnica między oceną, opinią i faktem
- błędy poznawcze, heurystyki i pułapki emocjonalne
- rola systemu 1 i 2 w myśleniu (wg Kahnemana)
Ćwiczenie: „Czy to fakt?” – analiza 10 zdań z mediów i ich klasyfikacja
- Jak działa manipulacja informacyjna?
- techniki wpływu (np. reguła autorytetu, społecznego dowodu słuszności, kontrastu)
- mechanizmy dezinformacji: cherry picking, strawman, whataboutism, gaslighting
Ćwiczenie: Analiza wypowiedzi medialnych pod kątem manipulacji (grupy 3–4 osobowe)
- Teorie spiskowe – jak powstają i dlaczego są atrakcyjne?
- psychologia wiary w spiski
- mechanizmy narracyjne i mitotwórcze
- jak odróżnić zdrową dociekliwość od teorii spiskowej?
Ćwiczenie: Opracowanie „zdrowej” alternatywy dla jednej popularnej teorii spiskowej
- Rozpoznawanie manipulacji emocjonalnej i społecznej
- presja grupy, narracje tożsamościowe, stygmatyzacja
- „my kontra oni” jako narzędzie wpływu
Ćwiczenie: Symulacja rozmowy z osobą stosującą presję społeczną
Dzień 2
Wzmacnianie odporności poznawczej i asertywności intelektualnej
- Jak formułować trafne pytania i tezy?
- pytania otwarte, pytania sondujące, pytania testujące logikę
- zasady budowania argumentów (model Toulmina, struktura fakt-opinia-przykład)
Ćwiczenie: Praca z kontrowersyjnym tematem: analiza tez i argumentów pro/contra
- Debaty bez hejtu – jak dyskutować bez eskalowania emocji
- kontrola języka, intencji i tonu
- zasady fair play w dyskusji
- co robić, gdy druga strona ucieka w manipulację
Ćwiczenie: Symulowana debata w parach: spór na temat publiczny, z oceną poziomu merytoryczności
- Fake news i dezinformacja – jak rozpoznać i weryfikować źródła?
- cechy fake newsów, metody sprawdzania informacji
- narzędzia online do weryfikacji źródeł (np. Demagog, Snopes, fact-checking)
Ćwiczenie: Sprawdzenie wiarygodności 3 tekstów z mediów (praca z materiałem drukowanym lub online)
- Odporność na presję polityczną i ideologiczną
- jak nie dać się zmanipulować przekazowi ideologicznemu
- postawa „inteligentnego dystansu”
Ćwiczenie: Analiza kampanii społecznej/politycznej pod kątem wpływu i perswazji
Podsumowanie szkolenia
Pod koniec uczestnicy będą potrafili lepiej rozpoznawać manipulację, stawiać mądre pytania i oceniać sytuacje bez ulegania emocjom. Szkolenie dostarczy narzędzi i schematów analizy, które można zastosować zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Uczestnicy wypracują własne sposoby radzenia sobie z presją informacyjną i nauczą się, jak reagować w sposób spokojny, racjonalny i odporny na prowokacje.
Dzięki pracy warsztatowej i symulacjom każdy będzie miał szansę przećwiczyć konkretne sytuacje i otrzymać informację zwrotną. Finalnie – celem nie jest tylko obrona przed manipulacją, ale budowanie pewności siebie i zdrowej, merytorycznej postawy wobec złożonego świata.
